U bent hier

8. Gevaarlijke stoffen

Dit hoofdstuk is eerder verschenen in Themadossier Arbo Rendement
Publicatiedatum: september 2020

De toevoeging ‘gevaarlijk’ in gevaarlijke stoffen zegt toch genoeg? Misschien wel, maar een nog sterkere waarschuwing en nog meer aandacht voor het feit dat deze stoffen gevaarlijk zijn voor de gezondheid zijn op hun plaats. Waarschuwen en aandacht voor gevaarlijke stoffen blijkt namelijk nog steeds nodig. U kunt daarbij binnen uw organisatie een belangrijke rol vervullen.

gevaarlijk

ziektelast

Die aandacht is nodig om twee redenen. Ten eerste onderschatten veel organisaties de risico’s. Onder meer omdat de term ‘gevaarlijke stoffen’ misleidend is, het suggereert dat er ook niet-gevaarlijke stoffen zijn. Dat is een illusie, die zijn er niet. Alle stoffen zijn gevaarlijk. Meer daarover leest u in paragraaf 8.2. Ten tweede zijn gevaarlijke stoffen de grote sluipmoordenaars als het gaat om werkgerelateerde gezondheidsschade. Verreweg de grootste ziektelast door werkfactoren komt voor rekening van stoffen.

Misschien denkt u dat werknemers in uw organisatie niet te maken hebben met gevaarlijke stoffen, maar besef dat in Nederland één op de zes werknemers hier op de werkvloer wél mee te maken heeft.

Arbowet

aspect

Bedenk daarnaast dat het onderwerp ‘gevaarlijke stoffen’ niet alleen genoemd staat in de Arbowet, die zich richt op bescherming van de gezondheid van werkenden. Ook andere wetgeving die relevant kan zijn voor uw organisatie gaat over gevaarlijke stoffen. Denk bijvoorbeeld aan transport (onder andere de Wet goederenvervoer over de weg), opslag en milieu (Omgevingswet, REACH), bestrijdingsmiddelen en desinfectantia (Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden).

###

Al deze wetten belichten een ander aspect van gevaarlijke stoffen, kennen vaak andere begrippen en werken wel of niet met een systeem van vergunningen. Dat maakt het geheel complex. U kunt denken aan gevaarlijke stoffen in de volgende sectoren.

Stof Aantal werknemers in contact met de stof Sector Beroepsziekten
Huidirriterende stoffen 1.507.000 Gezondheidszorg, horeca, voedingsmiddelen Contacteczeem
Dieselrook 867.000 Bouw, transport en logistiek Astma, COPD, longkanker, cardiovasculaire ziekten
Houtstof 740.000 Hout en meubel, bouw Astma, COPD, contacteczeem, long- en neuskanker
Isocyanaten 716.000 Schadeherstel, metaal, bouw, chemie Astma, eczeem
Kwartsstof 457.000 Bouw COPD, longkanker
Lasrook 400.000 Metaal, techniek, motorvoertuigen Astma, COPD, inhalatiekoorts, longkanker, reproductiestoornissen
Meelstof 128.000 Voedingsmiddelen, bakkerijen Astma

niet volledig

Misschien staat uw sector hierboven niet vermeld, maar de lijst is niet volledig. Lees verder en stel vervolgens vast of gevaarlijke stoffen binnen uw organisatie voorkomen en zo ja, of er voldoende maatregelen zijn getroffen.

Het gevaar van een stof of product kan zich direct openbaren. Dat wordt een acuut effect genoemd. Denk aan een reinigingsmiddel dat kan zorgen voor irritatie of beschadiging van ogen of huid. Maar het kan ook zijn dat klachten en gezondheidseffecten zich pas na langere tijd (en herhaaldelijk contact) openbaren. Een voorbeeld daarvan is de stof...
Hoe stelt u vast of binnen uw organisatie gevaarlijke stoffen een gezondheidsrisico vormen? Daarvoor moet u weten dat de term ‘gevaarlijke stoffen’ wat misleidend is. Het was de arts Paracelsus die in de zestiende eeuw ontdekte dat ‘de dosis het vergif maakt’. Dit uitgangspunt houdt tot de dag van vandaag stand. Het betekent dat uiteindelijk alles...
Met de risicomatrix uit hoofdstuk 1 kunt u een globale inschatting maken van het risico. Hieronder leest u hoe hoog het risico van de stof is bij een lage, matige en hoge dosis. Dosis (hoeveelheid) Gevaar van de stof Beperkte schade Gemiddelde schade Ernstige schade Laag Klein Klein Gemiddeld Matig Klein Gemiddeld Hoog Hoog Gemiddeld Hoog Hoog De...
De uitkomst van de blootstellingsbeoordeling, gemeten dan wel geschat, toetst u aan normen. U bent op zoek naar een zogeheten Risk Characterization Ratio (RCR). Dat cijfer wordt berekend door de concentratie van de stof te delen door de grenswaarde. Is de RCR-waarde hoger dan 1, dan betekent dat dat er een risico is. Is de waarde daarentegen...
Let op: bij gevaarlijke stoffen ziet de arbeidshygiënische strategie er net iets anders uit dan bij andere risico’s. Het tweede niveau (collectieve maatregelen) en derde niveau (individuele maatregelen) zijn anders dan bij de standaardindeling. U onderscheidt bij gevaarlijke stoffen de individuele maatregelen niet. Voor kankerverwekkende en...
Overleg met de bedrijfsarts en de arbeidshygiënist of u een gezondheidsbewakingsprogramma kunt opzetten voor werknemers in uw organisatie die in contact komen met gevaarlijke stoffen. Helaas is maar voor een beperkt aantal stoffen een goed uitgewerkt PAGO beschikbaar. Maar laat dat u niet weerhouden en bespreek de mogelijkheden met deze twee...