Overplaatsing kan meetellen bij collectief ontslag

Wil een werkgever binnen drie maanden minstens 20 werknemers binnen één werkgebied ontslaan, dan moet hij dit melden bij UWV en de vakbonden. Dat staat in de Wet melding collectief ontslag (WMCO). Overplaatsing kan ook meetellen voor de WMCO, blijkt uit een recent arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU).

De WMCO geldt alleen bij ontslag om bedrijfseconomische redenen (artikel), via UWV of met wederzijds goedvinden. Ook situaties waarin een werkgever eenzijdig en ten nadele van de werknemer de arbeidsovereenkomst wijzigt kunnen meetellen. Hierdoor kan bijvoorbeeld ook een aanbod tot overplaatsing onder de dreiging van ontslag voor de WMCO meetellen.

Collectieve wijziging van standplaats

De zaak draaide om een Franse werkgever die, na het verliezen van een grote opdracht, van vakbonden toestemming kreeg om werknemers over te plaatsen. Twee werknemers weigerden mee te werken, waarna ze alsnog ontslagen werden. In de daaropvolgende rechtszaak was het de vraag of een ontslag wegens het niet instemmen met een collectief akkoord kwalificeerde als ontslag volgens de EU-richtlijn voor collectief ontslag. De Franse rechter legde die vraag voor aan het HvJ-EU.

Substantiële wijziging van de arbeidsovereenkomst

De WMCO (infographic) is gebaseerd op de EU-richtlijn. Op basis van de uitspraak van het HvJ-EU zijn de volgende conclusies te trekken:

• Als een werknemer weigert in te stemmen met een collectief afgesproken overplaatsing en daarom ontslagen wordt, telt dit niet mee voor de WMCO. Dit geldt ook als de werknemer om andere redenen verplicht was om mee te werken aan een wijziging van zijn standplaats, bijvoorbeeld omdat dit in de arbeidsovereenkomst is afgesproken. Het ontslag is dan het gevolg van ‘redenen die in de persoon zijn gelegen’.
• Is er geen sprake van een collectief akkoord of een andersoortige verplichting om mee te werken, dan telt een ontslag mee voor de WMCO als er sprake is van een ‘substantiële wijziging van een essentieel element van de arbeidsovereenkomst’. De standplaats in een essentieel element van de arbeidsovereenkomst. Of de wijziging ook substantieel is, hangt af van of de overplaatsing tijdelijk of structureel is, de afstand tussen de oorspronkelijke en nieuwe standplaats én eventuele compensatiemaatregelen voor de werknemer. Is er geen sprake van een substantiële wijziging, dan telt het ontslag alleen mee voor de WMCO als er minstens vijf van zulke ontslagen hebben plaatsgevonden.

Juridisch goed laten informeren

Gezien de complexiteit van een collectief ontslag en het feit dat uiteindelijk alleen de rechter kan beoordelen of er sprake is van een substantiële wijziging van een essentieel element van de arbeidsovereenkomst, doen werkgevers er goed aan om zich vóóraf juridisch goed te laten informeren bij een geplande reorganisatie. Ook als het niet om een ‘klassiek’ ontslag maar om bijvoorbeeld (een aanbod voor) overplaatsing gaat.
Hof van Justitie van de Europese Unie, 4 september 2025, ECLI (verkort): 661