Geen pensioen bij bewuste keuze (schijn)zelfstandigheid

Net als werknemers bouwen schijnzelfstandigen toch gewoon pensioen op als de werkgever hier geen premie voor heeft afgedragen. Maar in de toekomst wordt daar wel paal en perk aan gesteld. Dat blijkt uit een Kamerbrief van demissionair minister Van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW).

Het principe ‘geen premie, wel recht’ is één van de solidariteitskenmerken van het Nederlandse pensioenstelsel. Het houdt in dat door een werknemer pensioenaanspraken worden opgebouwd, ook als de werkgever hiervoor geen premie heeft afgedragen aan het pensioenfonds. Als een zelfstandige op een later moment toch een werknemer blijkt, speelt dit principe ook, en komen de kosten van eventuele pensioenaanspraken (deels) voor rekening van de werkgever of het betreffende pensioenfonds.
Het kabinet ging eerder dit jaar in gesprek met sociale partners en de Pensioenfederatie over het vraagstuk rond schijnzelfstandigen en pensioenopbouw. De uitkomsten hiervan bracht demissionair minister Van Hijum van SZW onlangs naar buiten in een Kamerbrief (pdf). Hier kwamen met name twee punten uit.

Aanpassing in reglementen pensioenfondsen

Ten eerste is in de gesprekken verkend of en hoe pensioenfondsen in hun reglementen eventuele uitzonderingsbedingen kunnen opnemen. Zo kunnen fondsen in toekomstige gevallen de opbouw van pensioenaanspraken door schijnzelfstandigen op grond van ‘geen premie, wel recht’ beperken.
Volgens het advies van de Landsadvocaat moet een uitzonderingsbeding wel minstens aan een aantal vereisten voldoen, wil het standhouden. Zo’n voorwaarde moet zich bijvoorbeeld beperken tot schijnzelfstandigen die bewust en uit vrije wil hebben gekozen voor zelfstandigheid en moet voldoende bescherming bieden aan kwetsbare schijnzelfstandigen. Meerdere pensioenfondsen hebben inmiddels voorwaarden in hun reglementen staan, maar het is uiteindelijk aan de rechter om de houdbaarheid hiervan te beoordelen.

Verduidelijking reikwijdte ‘geen premie, wel recht’

Daarnaast is volgens minister Van Hijum een verduidelijking van de reikwijdte van het solidariteitsprincipe met betrekking tot schijnzelfstandigen wenselijk. Dit geeft pensioenfondsen en rechters namelijk extra handvatten.
De strekking van de verduidelijking is dat ‘geen premie, wel recht’ mogelijk niet van toepassing is als de schijnzelfstandige zelf de keuze heeft gemaakt om als zelfstandige het werk te verrichten. Een passage met die strekking is opgenomen in de memorie van toelichting van het voorstel voor de Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties (VBAR).