2. Verschillende systemen voor functiewaardering

Dit hoofdstuk is eerder verschenen in Themadossier HR Rendement

Publicatiedatum: november 2025

Hoe zorg je voor een eerlijke, transparante en verdedigbare beloning binnen je organisatie? Functiewaardering is een belangrijk instrument om functies objectief in te delen. Toch zijn er veel verschillende systemen, cao-afspraken en keuzes om te maken. In dit hoofdstuk krijg je een overzicht van de belangrijkste vormen van functiewaardering, hun toepassing in cao’s én de praktische afwegingen voor HR.

traditioneel

De systemen van functiewaardering zijn al lange tijd redelijk stabiel, maar wat wel verandert, is de toepassing ervan en dan met name de functiebeschrijvingen. Daarnaast zijn er ook alternatieven voor de traditionele functiewaarderingssystemen. Om een weloverwogen keuze te kunnen maken, vind je hier allerlei mogelijkheden op een rij, maar eerst: een stukje geschiedenis.

2.1 Geschiedenis van functiewaardering

Functiewaardering in Nederland gaat terug tot het begin van de 20e eeuw. Toen ontstond er de behoefte aan een objectieve methode om functies te vergelijken en (vooral) eerlijk te belonen. Eerst lag de nadruk met name op het beschrijven en indelen van functies op basis van ervaring en anciënniteit. Met de toenemende industrialisatie en groei van...

2.2 Twee hoofdvormen: analytisch of niet-analytisch

Functiewaardering betekent eigenlijk: functies meten met dezelfde meetlat. Die meetlat verschilt per systeem, maar we maken grofweg onderscheid tussen twee hoofdtypen. 2.2.1 Analytische systemen Bij analytische systemen ken je punten toe aan kenmerken van een functie (zoals (financiële) verantwoordelijkheden, bevoegdheden, vereiste kennis of...

2.3 Invloed van cao op keuze

Werk je in een sector of branche met een cao? Dan is de kans groot dat daarin staat welk functiewaarderingssysteem je móét gebruiken. In sommige cao’s is één systeem verplicht, in andere mag je kiezen. Hieronder vind je een aantal voorbeelden uit de praktijk. 2.3.1 Metaal en Techniek De cao Metaal en Techniek verplicht het gebruik van het Handboek...

2.4 Landelijke en internationale systemen

Sommige systemen zijn niet gebonden aan een cao en kunnen breder ingezet worden in verschillende sectoren. Denk aan systemen als ORBA, CATS, IFA, Hay en Mercer. Hieronder volgt alvast een korte toelichting, in hoofstuk 3 vind je meer informatie. 2.4.1 ORBA, CATS en IFA ORBA, CATS en IFA zijn analytische systemen die breder toepasbaar zijn. Ze...

2.5 Wat als je géén systeem gebruikt?

Sommige organisaties kiezen bewust voor flexibiliteit en gebruiken géén functiewaarderingssysteem. Vaak speelt hier arbeidsmarktkrapte of een unieke functie-invulling een rol. Maar dit brengt risico’s met zich mee. 2.5.1 Willekeur in beloning Het is prima te begrijpen dat een directeur een hoger salaris verdient dan een secretaresse, maar hoe zit...

2.6 Andere opties voor functiewaardering

Traditionele functiewaarderingssystemen zijn nog steeds populair. Wel zijn er nieuwe ontwikkelingen en komen er alternatieven bij. Denk aan meer flexibele en marktgerichte systemen die niet alleen kijken naar interne gelijkwaardigheid, maar ook naar marktdata van buiten de organisatie. Ook competentiegericht waarderen wint aan terrein. Hierbij...

2.7 Zelf doen of uitbesteden

Wie functiewaardering invoert, doet er goed aan om dit te doen met begeleiding van een externe specialist. Tegelijkertijd is het belangrijk dat organisaties ook zelf verantwoordelijkheid nemen en niet alles uitbesteden. 2.7.1 Keuzes maken Bij de invoering van functiewaardering moet je veel keuzes maken. Een externe adviseur helpt je om de juiste...

2.8 Ontwikkelingen

Qua functiewaarderingssystemen is er al decennialang weinig verandering. Er zijn wel een aantal ontwikkelingen in de toepassing van de systemen, met name op het gebied van functiebeschrijvingen. 2.8.1 Generieke functiebeschrijvingen Functiebeschrijvingen zijn geen onderdeel van de systemen en tegelijkertijd is het voor alle systemen de basis...

U bent hier